Ευγενής άμιλλα και αθλητισμός.

Άμιλλα σημαίνει η προσπάθεια για υπεροχή, ο ανταγωνισμός για τα πρωτεία. Το επίθετο «ευγενής» προσδιορίζει τον άδολο, ανυστερόβουλο χαρακτήρα αυτής της προσπάθειας. Η άμιλλα, λοιπόν, προϋποθέτει τη συλλογική δραστηριότητα μέσα στην οποία μπορεί να υπάρξει ανταγωνισμός.

Η έκβαση κάθε ανθρώπινης δραστηριότητας εξαρτάται από το ιστορικά κατακτημένο επίπεδό της. Αυτό μεγαλώνει από τις ολοένα εντεινόμενες προσπάθειες των ανθρώπων που δραστηριοποιούνται σε αυτήν, στη διάρκεια της ιστορίας της. Αυτοί κατακτούν όλο και υψηλότερες επιδόσεις μέσω του συναγωνισμού τους. Η υψηλότερη επίδοση, με τη σειρά της, γίνεται το μέτρο για τη συγκεκριμένη δραστηριότητα. Με την υπέρβαση, κάθε φορά, του μέτρου, αυτή εξελίσσεται. Ο καθένας δραστηριοποιείται με αναφορά το συγκεκριμένο μέτρο ή, έστω, τις υψηλότερες επιδόσεις στο χώρο του, μιας και παίζει ρόλο η ένταση και το επίπεδο ενασχόλησης με μία δραστηριότητα (π.χ. λίγοι είναι αθλητές υψηλών επιδόσεων).

Οι υψηλές επιδόσεις δεν είναι μία ατομική υπόθεση μέσα από την οποία ξεχωρίζουν οι καλύτεροι, αλλά ένα σημαντικό στοιχείο της εξέλιξης, που απορρέει από την συλλογικότητα της κάθε δραστηριότητας. Άλλωστε, η διάκριση προϋποθέτει τη συλλογική ενασχόληση. Κανείς δεν έχει μέσα του την υψηλή επίδοση και την διάκριση. Αυτή κατακτάται μόνο με προσπάθεια μέσα στα πλαίσια του ευγενούς συναγωνισμού, όπως καταδεικνύει ο ίδιος ο ορισμός της άμιλλας.

Πολλά λεξικά της νέας Ελληνικής ερμηνεύουν τον συναγωνισμό σαν ανταγωνισμό και σαν άμιλλα. Όμως η λέξη συναγωνισμός, αλλιώς έχει παγιωθεί στην συνείδηση των ανθρώπων. Συναγωνιστή αποκαλούμε αυτόν που αγωνίζεται μαζί μας στους δίκαιους, μικρούς και μεγάλους συλλογικούς μας αγώνες. Συνεπώς, ο συναγωνισμός δε μπορεί παρά να επεκτείνεται σε όλες τις συλλογικές ανθρώπινες δραστηριότητες. Ακόμα περισσότερο, συμπληρώνει την έννοια του αθλητισμού και της ευγενούς άμιλλας.

Σε ένα άθλημα, οι αθλούμενοι προφανώς ανταγωνίζονται μεταξύ τους για την νίκη. Παράλληλα, όμως, συναγωνίζονται. Αθλούνται μαζί, με κοινό σκοπό να ενισχύσουν το σώμα τους, την υγεία τους και την νοητική τους διαύγεια, να ψυχαγωγηθούν. Ο αγώνας και η προσπάθεια του κάθε αθλούμενου τροφοδοτεί τον αγώνα του άλλου, μια κατάσταση που αποδίδεται πιστά ως συναγωνισμός.

Εφόσον ο αθλητισμός είναι ιστορική, συλλογική ανθρώπινη δραστηριότητα, η ευγενής άμιλλα και ο συναγωνισμός παίζουν πολύ σημαντικό ρόλο σε αυτόν. Είναι, πολύ περισσότερο, παράγοντες εξέλιξής του, αφού οι αθλούμενοι, συναγωνιζόμενοι μεταξύ τους, αγωνίζονται καλύτερα και πετυχαίνουν καλύτερες επιδόσεις.

Μα καλά, θα πει κανείς, τόσο σημαντικό είναι αυτό; Αυτό απαντιέται αν αναλογιστούμε την προσφορά του αθλητισμού στο τρίπτυχο σώμα, πνεύμα, κοινωνία, στην οποία αναφερθήκαμε στο προηγούμενο φύλλο. Το να θέλει ο καθένας να αθλείται καλύτερα και να έχει καλύτερες επιδόσεις, είναι υγιές και εντάσσεται στην προσπάθεια για την όλο και πληρέστερη ανάπτυξη της προσωπικότητάς του. Όπως πρέπει να θέλει να αποκτά πιο πολλές γνώσεις, να γίνεται καλύτερος στην εργασία του, να αποκτά ανώτερη παιδεία.

1. Σώμα: Καταρχάς το ανέβασμα των προσωπικών επιδόσεων σημαίνει ότι αθλούμαστε καλύτερα, πιο αποδοτικά για να τις πετύχουμε. Μέσα απ' αυτό κερδισμένο βγαίνει σίγουρα το σώμα μας, το οποίο ισχυροποιείται, γυμνάζεται και υγιαίνει. Καλύτερη επίδοση σημαίνει ότι το σώμα μας γίνεται πιο αποδοτικό, εξελίσσεται αφού επανατοποθετεί τα όριά του με τη φύση. Αυτό συμβάλλει στον καθέναν μας σε ένα μεγαλύτερο αίσθημα φυσικής ελευθερίας.
2. Πνεύμα: Για να επιτύχει κάποιος καλύτερες επιδόσεις σημαίνει ότι κινητοποιεί μια σειρά νοητικές λειτουργίες. Επεξεργάζεται καλύτερο σχέδιο και κάθε φορά εφαρμόζει καλύτερη στρατηγική. Μελετάει όλο και αποτελεσματικότερα τις κινήσεις και την τακτική των αντιπάλων του. Μαθαίνει να προβλέπει καταστάσεις και να προνοεί για αυτές. Εξελίσσει την τεχνική του και προσπαθεί περισσότερο. Παράδειγμα είναι η βελτίωση του βηματισμού σε μια μαχητική ή πολεμική τέχνη. Την καθιέρωσε ένας, αλλά ποτέ δε θα έφτανε σε αυτήν χωρίς συναγωνισμό. Μέσα από τον συναγωνισμό ο αθλούμενος διαρκώς μαθαίνει, προσαρμόζει τις προσπάθειές του και υποτάσσει τις δυνάμεις του στον τελικό του στόχο. Όλες αυτές οι πνευματικές λειτουργίες βελτιώνονται και το πνεύμα οξύνεται.
3. Κοινωνία: Ο αθλητισμός είναι μία συλλογική δραστηριότητα. Η επίτευξη καλύτερης επίδοσης παρακινεί για ανάλογες επιδόσεις και στις υπόλοιπες κοινωνικές δραστηριότητες, δεδομένης της ύπαρξης μιας κατάλληλης φυσικής αγωγής. Ο αθλούμενος επίσης αντιλαμβάνεται τη δική του επίδοση σαν απόρροια της συλλογικότητας, κάτι που τον διδάσκει να ενσωματώνει την προσωπική του δύναμη στη συλλογική δράση.

Η ευγενής άμιλλα δύναται να επεκτείνεται σε όλους τους τομείς της κοινωνικής δραστηριότητας του αθλούμενου, γι' αυτό και ανεβάζει το πνευματικό επίπεδο μιας κοινωνικής ομάδος (ενός έθνους π.χ.). Καθορίζει τον ευγενή, άδολο και ανιδιοτελή τρόπο με τον οποίο ο λαός και η νεολαία αθλούνται, συμμετέχουν σε αθλητικούς αγώνες, ψυχαγωγούνται. Με τη συμβολή και της φυσικής αγωγής, η ευγενής άμιλλα κατασταλάζει στην παιδεία της νεολαίας ως συνείδηση για κάθε άλλη δραστηριότητα. Ο καπιταλισμός υποβαθμίζοντας τη φυσική αγωγή και με όχημα το star system του πρωταθλητισμού, επιχειρεί να αποξενώσει την νεολαία από την ευγενή άμιλλα και να διαφθείρει την πνευματική καλλιέργειά της με τις αρχές του: τον νόμο του ισχυρότερου, τον απάνθρωπο, δόλιο ανταγωνισμό, την εκμετάλλευση ανθρώπου από άνθρωπό για το κυνήγι ιδιοτελών επιδιώξεων.

Προφανώς η ευγενής άμιλλα και ο συναγωνισμός κατεξοχήν χαρακτηρίζουν τα αθλήματα, είτε ομαδικά είτε ατομικά, αφού εκεί σκοπός είναι η νίκη. Τι γίνεται όμως στην περίπτωση που κάποιος απλά αθλείται; Παίζουν στην περίπτωση αυτή κανέναν ρόλο οι δύο αυτές έννοιες;

Κανείς δεν αθλείται χωρίς να έχει υπόψη του ένα μέτρο το οποίο να προσπαθεί να φτάσει ή και να υπερβεί. Αυτό το μέτρο υπάρχει, όπως ήδη ειπώθηκε, σαν αποτέλεσμα του συναγωνισμού των αθλουμένων. Ακόμα και οι μιμήσεις των προσπαθειών αθλητών υψηλού επιπέδου από πλευράς του αθλούμενου την ώρα της άθλησης, δείχνει και αυτό το πώς η άμιλλα μεταξύ αθλητών βελτιώνει την προσωπική άθληση του καθενός.

Λόγω συναγωνισμού οι αθλητές ή οι ομάδες θέλουν συνεχώς να βελτιώνουν το αγωνιστικό τους επίπεδο. Η βελτίωση των αθλητών γίνεται κυρίως μέσα από τη διαδικασία της προπόνησης. Είναι ένα παράδειγμα του πώς ο συναγωνισμός προωθεί το τρίπτυχο σώμα, πνεύμα, κοινωνία. Σε αυτήν γίνονται αμέτρητες προσπάθειες, δοκιμάζονται νέες τεχνικές, οι ομάδες –σύλλογοι επεξεργάζονται καλύτερα σχέδια και στρατηγικές. Ταυτόχρονα τα μέλη της ομάδας περνούν χρόνο μαζί, δένονται φιλικά, ψυχαγωγούνται, ενώ πολλοί αθλητές, μέσα από την προσπάθεια κατά την

προπόνηση, μαθαίνουν καλύτερα τον εαυτό τους και τα όριά του ενώ βρίσκουν τη δυναμική για να αντιμετωπίσουν προβλήματα της ζωής τους. Η προπόνηση, βέβαια, δεν απευθύνεται μόνο στους αθλητές (που ασχολούνται πιο συστηματικά από το μέσο όρο με τον αθλητισμό), αλλά σε όλους τους αθλούμενους που έχουν ανάγκη την άθληση.